1846 Annejet van de Zijl – Gerard Heineken

Opgejut door drie koppen koffie en naar binnen gejaagd door een brandende zon zoek ik verkoeling bij de naam Heineken, een naam die doet denken aan bruine kroegen met uithangborden, aan vaasjes en fluitjes, aan tapkasten en lege kratten, aan comazuipen en boodschappen doen, aan heerlijk helder en aan een van de grootste ontvoeringszaken van Nederland.

Maar vandaag gaat het niet over die Heineken, niet over Freddy, niet over meneer Heineken, maar over zijn grootvader Gerard, die in 1863 in de binnenstad van Amsterdam van zijn huis aan de Singel naar de brouwerij De Hooiberg loopt, in de Molensteeg, vlak achter de Nieuwe Kerk en het Koninklijk Paleis. In het pand waar nu Die Port van Cleve zit, begint hij met de overname van deze slechtlopende brouwerij, begint hij schuchter naam te maken, door vele hindernissen geplaagd en vaak ook met het geluk aan zijn zijde.

Even verderop aan de Amstel start zijn grootse concurrent ook een bierbrouwerij, De Amstel. Ze zullen elkaar jarenlang tot op de bodem van het vat bestrijden totdat Heineken uiteindelijk zegeviert en Amstel overneemt. Het is het verhaal van de jonge Gerard die een gewoon bedrijfje begint, die een neus heeft voor succes, die durft als geen ander en die daarbij ook vaak de juiste mensen treft, maar het is ook de geschiedenis van Amsterdam.

Het is de geschieden is van Amsterdam, een stinkende stad waar het spuien een einde maakt aan vervuilde grachten en waar de aanleg van de waterleiding veel ziekten doet verdwijnen. Het is de geschiedenis van Amsterdam in de tijd van dokter Samuel Sarphati, die in samenwerking met onder andere Gerard Heineken vele voor de stad zo belangrijke ontwikkelingen in gang zet, zoals het Paleis voor Volksvlijt en het Vondelpark, ja de stad vormgeeft zoals wij haar nu kennen, met het Rembrandtplein en het Thorbeckeplein, de Heinekenbrouwerij en Villa Heineken, maar ook het Concertgebouw, het Rijksmuseum en het Stadsmuseum, later het Stedelijk, de ontwikkeling van de Prins Hendrikkade en het Centraal Station en het begin van de bouw van de Pijp, waar de medewerkers van Heineken, zoals hij zijn arbeiders noemde, konden wonen.

En dan is er nog zijn persoonlijke geschiedenis, zijn afkomst en zijn nageslacht, dat wel de naam en de geest van Heineken heeft, maar waarvan je je kunt afvragen of het Heinekenbloed is, dat Heineken bier brouwt.

Annejet van der Zijl heeft een prachtige biografie geschreven over deze Gerard, waarvan vrijwel niets bekend was en waarvan wij nu dankzij haar alles weten. Een heerlijk, helder boek over Heineken, Amsterdam en de uitvinding van het pils.

Ate Vegter, 20 juli 2020

www.atevegter.wordpress.com