Hij liep tot aan het einde van de landtong, door het lange gras. Daar stak hij de punt van zijn rechterschoen in het water, alsof hij met zijn natte neus wilde bewijzen dat hij hier was geweest, aan het eind van de jachthaven, met het prachtige uitzicht over de Klokplas. ’s Winter kon je hier op het ijs zo oversteken naar de Stadhouderslaan, waar op nummer 4 de dominee woonde in de pastorie.
Hij liep terug, de hele jachthaven opnieuw in zich opnemend, slenterend meer dan dat hij de pas erin hield zoals zijn moeder dat graag zag met zijn schouders naar achteren en met zijn ogen vooruit kijkend: ‘Zoek de horizon!‘ zei ze dan, maar hij boog vaak al snel weer zijn hoofd, lopend alsof hij bij elke stap vooroverviel.
Op de Emmalaan sloeg hij linksaf, met de Klokplas aan zijn linkerhand. Hier was nog een jachthaven, met een beetje enge eigenaar, altijd op z’n hoge groene laarzen, waarvan het verhaal ging dat je als kleine jongen maar beter niet met hem mee kon gaan. Hij vond het vreemd dat Jan Joet zo vriendelijk en populair was en dat deze man door iedereen een griezel gevonden werd. Zou er ooit iets gebeurd zijn?
Terwijl hij zo over de Klokplas keek en de man in gedachten voor zich zag, bleef zijn blik haken aan de pastorie in de verte. Hij wist precies welk huis het was. Het tweede hoekhuis aan de rechterkant als je van de Emmalaan de Stadhouderslaan opkomt. Hij was er wel een enkele keer geweest en voelde nu ook de aandrang om er naartoe te lopen en aan te bellen, maar dat zou hij voor geen goud durven.
Ik bel aan en hoor de harde bel in de kale gang van het lege huis galmen. Even later doet de domineesvrouw open. Ze ziet er lief, klein en vriendelijk uit: ‘Nee maar, Ate Vegter! Wat een verrassing! Kom gauw binnen! Er is toch niets ernstigs gebeurd?’ Ik schud schuchter mijn hoofd en volg haar door de vestibule de gang in, waarna ze me als vanzelf naar de ruime voorkamer loodst: ‘Ga maar zitten hoor, je bent hier altijd welkom. Wil je misschien iets drinken? Ranja of cola of drink je al koffie?’ Ik ben verbaasd dat de dominee cola in huis heeft en zeg dat ik dat het liefste drink. De domineesvrouw haast zich naar de keuken en komt even later terug met een blad met twee kopjes koffie, koekjes en een glas cola.
‘Je hebt geluk, Ate, de dominee komt zo naar beneden. We drinken altijd samen een kopje koffie om elf uur, maar omdat jij er nu bent heb ik gevraagd of hij wat eerder komt om ons gezelschap te houden.’ Ik voel me ongemakkelijk bij al die moeite die er voor mij gedaan wordt, maar vind het ook spannend dat de dominee erbij komt. Daar is hij al, met zijn rijzige gestalte en zijn kale, altijd wat schilferende voorhoofd. Hij geeft me een hand en gaat dan snel zitten: ‘Zo, jij bent er een van Vegter als ik het wel heb, wat een onverwacht genoegen.’ ‘Nummer zes van zeven,’ zeg ik, ‘ik ben de jongste zoon en ik heb nog een jonger zusje.’ ‘Ja, zo zit het precies. Ik dacht eerst dat jullie zes kinderen hadden, maar laatst zag ik een keurige jongeman met een kaal hoofd naast je moeder zitten en toen heb ik wat navraag gedaan en dat is dus je oudste broer.’ ‘Ja, dat is de oudste. Hij studeert in Amsterdam en zit op het studentencorps en is ontgroend. Ze hebben hem kaalgeschoren en hij moest door de hele zaal kikkeren met al die andere groentjes. Ze mochten niet rechtop lopen. Hij heeft het allemaal in de keuken aan mijn moeder verteld. Hij is onze Elisa. Je mag niet spotten met zijn kale hoofd.’
‘Zo zo, dat weet je goed!’ ‘U heeft er pas nog over gepreekt, anders had ik het niet geweten. U preekte erover vlak nadat mijn broer kaalgeschoren was. Daarom heb ik het onthouden.’ Ik neem een slokje van mijn cola en voel daarna een boertje opkomen dat ik maar ternauwernood kan onderdrukken. De dominee kijkt mij aan, glimlacht en zegt: ‘Het lichaam reageert op alles wat je ermee doet. Het is een gevoelig instrument.’ Dit is een hele andere dominee dan die ik ken van zijn preken over de bruine zalen van de bioscoop, waar de bruine films vertoond worden en voordat ik het weet zeg ik: ‘Maar dominee, u preekt over de bioscoop, maar als je naar de Cineac gaat dan krijg je ook het nieuws en zo en dan weet je weer van alles over de bollenvelden en Schiphol, is dat dan allemaal slecht?’
De dominee gaat nu even verzitten en neemt een slok van zijn koffie: ‘Nou nou, dat zijn nogal uitspraken. Hou je niet van voetballen, Ate? Dat is veel gezonder dan in de filmzaal zitten.’ Ik schud nederig mijn hoofd, hij heeft direct mijn zwakke plek gevonden. Ik kan helemaal niet voetballen en heb een hekel aan alle sport: ‘Nee dominee, ik lees liever boeken.’ ‘Dat is ook prima, van lezen wordt je wijs en verstandig, als je tenminste de goede boeken leest, want ook in de moderne literatuur schuilt een groot gevaar.’
Ik zucht onhoorbaar en neem nog wat cola. Ik durf geen koekje te pakken. De domineesvrouw ziet het en houdt mij het schaaltje voor. Het is janhagel, lekker. Waarom is de dominee zo zwaar op de hand? Ik wil hem nog een vraag stellen, maar zie in mijn ooghoek de domineesvrouw onrustig op haar stoel schuiven. Misschien ben ik hier al lang genoeg en vindt ze dat ik nu wel weer naar huis kan: ‘Dominee, u moet niet boos worden op mij, maar u heeft laatst iets gezegd over mijn zusje en mijn vader. Dat de appel niet ver van de boom valt. Daar is mijn zusje heel verdrietig om geweest. Ik weet niet waarom u dat zei, maar ik heb bedacht dat het was omdat zij korte rokjes draagt en mijn vader op zondagmorgen niet altijd naar de kerk gaat, maar dan liever in bed twee preken leest van Benne Holwerda uit zijn prekenboek De dingen die ons van God geschonken zijn. Ik wil maar zeggen, dominee, u moet mijn vader niet onderschatten, want die heeft meer Bijbelkennis dan drie dominees bij elkaar en mijn zusje is het liefste zusje dat ik heb.’
De dominee kijkt mij in groeiende verbijstering aan, maar laat mij gelukkig uitpraten: ‘O lieve jongen, dat wil ik maar al te graag geloven en wat ik tegen je zusje gezegd heb was niet goed. Daar heb ik echt spijt van. Dat kun je wel tegen haar zeggen. Je vader is een wijs man en ik beleef altijd veel genoegen aan de gesprekken die ik met hem heb, maar het is toch beter om het Woord Gods direct te horen vanaf de kansel. Maar nu moet ik weer naar boven, want ik heb mijn tweede preek voor de zondag nog niet af en ik kan daar niet met een mond vol tanden staan. Je bent een moedige jongen, dat je dit allemaal durft te zeggen.’ ‘Dankuwel dominee, ik wil ook nog graag zeggen dat ik op de catechisatie altijd veel van u leer en dat u zo’n mooi handschrift heeft als u op het bord schrijft.’
‘Zo is het wel genoeg, Ate. Vrouw, laat jij hem even uit dan ga ik weer verder.’ En weg is hij naar boven. De vrouw van de dominee zit nog bij te komen van wat er gezegd is en staat dan ook op: ‘Wat fijn dat je er was, jongen. Zeg maar tegen je moeder dat ik donderdag weer graag langskom om samen kleren te naaien, want dat vinden we allebei altijd heel gezellig.’
Dat had ze niet moeten zeggen, want nu slaat het hele verhaal van mijn klasgenoot André van Biezen door mij heen, die op een donderdag verongelukte, hier even verderop op de Statenlaan, waar de hele school geschokt van was en toen ik thuiskwam met dat verhaal was de domineesvrouw er ook en toen merkte ik hoe goed zij kon luisteren. In ademloze stilte hoorde ze mijn hele verhaal aan terwijl ik tegen mijn moeder aan stond, die aan de Singer trapnaaimachine zat. Ik schud mijn hoofd om alle beelden te laten verdwijnen en laat mij door de vestibule naar buiten leiden, waar ik in de frisse kou alles loslaat wat er gezegd is.
Hij wendde zijn blik af en liet de pastorie in de verte verder met rust. Nooit zou hij zomaar durven aanbellen om eens gezellig met de dominee en zijn vrouw iets te gaan drinken en te vertellen over wat hem allemaal dwars zat. Nooit. Hij zou het pad naar de voordeur nog niet op durven. Snel liep hij verder naar het pleintje bij het begin van de Schiebroekseweg, waar ze met oud en nieuw altijd de kerstbomen verbrandden. Daar sloeg hij twee keer rechtsaf, de Schiebroeksesingel op, naar hun huis op nummer 41, waar hij alles liet bezinken.
Ate Vegter, 30 november 2022
ate vegter 