1176 Hoe God verdween uit Jorwerd

Ik ken mensen die het een paar keer lazen omdat ze het prachtig vonden, ik ken mensen die het één keer lazen en veel te langdradig vonden en ik ken mensen die het jaren geleden lazen, maar zich het hele verhaal nog goed herinnerden, omdat ze zelf ook vertrokken zijn uit Friesland, richting de grote stad. Iedereen heeft een mening over dit boek van Geert Mak, wat al bewijst dat het een heel goed boek is.
Lang geleden gelezen is geen probleem, want het boek is van 1996. Dat klinkt als gisteren, maar is ondertussen ook al weer 22 jaar geleden. Waarom dan nu nog schrijven over dit boek? Welaan, dat is te zeggen, ik las het zelf pas onlangs en dan krijg je dat. Ik vond het op de rommelmarkt van de kerk in Monnickendam en heb het toen gelijk gelezen. Vervolgens heb ik het even laten bezinken, juist omdat ik het zo’n heftig boek vond. Alleen de titel klopt niet. Weliswaar is de kerk in Jorwerd net zoveel leger als overal elders, het verhaal gaat veel meer over de teloorgang van de Jorwerdse middenstand en met name de boerenstand. Maar ja, schrijf maar eens een boek met als titel Hoe de middenstand verdween uit Jorwerd en de boerenstand naar de kloten ging. Dat werkt natuurlijk niet. Dat begrijp ik ook wel. De foto op het omslag is overigens geen schilderij van Jorwerd, maar van Bolsward. Dat is ook zoiets.
Ik vond het een prachtig boek toen ik het las, zo’n boek waarvan je niet wil dat het uit is, maar toen het uit was vond ik het een verschrikkelijk verhaal. Dat komt met name door het nawoord over de teloorgang van de boeren in de streek. Geert Mak is een rasverteller en hij woont geruime tijd in Jorwerd, waardoor hij zich als onderzoeksjournalist kan mengen onder de uitdunnende bevolking en mensen direct en met name leert kennen. Daardoor wordt het boek ook het verhaal van die mensen, van Folkert en Minne en Gais en Sake, Yke, Bonne, Akke en Oebele. Dat maakt het ook zonder al te veel te overdrijven tot een hartverscheurend boek.
Over het contante geld dat verdwijnt, over de varkens die niet meer hier maar in Italië geslacht worden om terug te komen als Parmaham, over de verteller die verdwijnt, over de komst van de televisie, de auto, de supermarkt, de gele oormerken van de koeien, en met name de tractor, waardoor het paard en daarmee de stilte van het land verdwijnt.
O, het is een boek vol afscheid nemen en romantiek, vol van tranen en nieuwigheid, vol van verdwijnen, leegte, verhuizen en zelfmoord. Vroeger gebeurde alles waar je over sprak in Jorwerd en nu gebeurt alles buiten het dorp, zo las ik ergens de kortste samenvatting van dit boek.
Léés het nu het nog kan. En wanneer je het nergens kunt vinden, kom je het maar halen, maar wees er snel bij, want voor je het weet is het verdwenen.

Ate Vegter, 26 september 2018
www.atevegter.wordpress.com